το γυμνό νησί

Το «Γυμνό Νησί» είναι απ’ αυτές τις ταινίες που σε αφήνουν άφωνο. Φτιαγμένη από εικόνες απίστευτης ομορφιάς, [κάτι κάδρα που το καθένα είναι και μια αριστουργηματική φωτογραφία], γεμάτη λεπτομέρειες που αιχμαλωτίζει η κάμερα και σε αναγκάζει να τις προσέξεις: ένα καβουράκι που τρέχει πάνω στην άμμο, ένα κουκουνάρι που ξεβράζει το κύμα, δυο πεταλούδες που φλερτάρουν την άνοιξη. To Γυμνό Νησί είναι αυτό ακριβώς που λέει κι ο τίτλος του: ένα νησί έρημο, όχι πολύ μακριά απ’ την ακτή [στο αρχιπέλαγος του Satonaikai], που κατοικείται μόνο από μια οικογένεια χωρικών. Άνθρωποι ήσυχοι, σιωπηλοί και αξιοπρεπείς, που αγωνίζονται να καλλιεργήσουν την ξερή γη στις πλαγιές του λόφου, υπομένοντας αδιαμαρτύρητα όλη την ταλαιπωρία, με τέτοια καρτερικότητα που σε εξοργίζει. Κουβαλούν [συνέχεια, χειμώνα-καλοκαίρι] νερό σε δυο κουβάδες κρεμασμένους σε ξύλο στους ώμους, χιλιάδες λίτρα νερό που παίρνουν απ’ την πηγή στην άλλη μεριά της θάλασσας. Έχουν να διανύσουν την απόσταση με τη βάρκα, να φορτώσουν το νερό, να επιστρέψουν στο νησί και μετά να το ανεβάσουν στην απότομη πλαγιά για τις ανάγκες τους και το πότισμα της σοδειάς. Με το χέρι, σε ένα-ένα φυτό! Δύσκολη ζωή, αλλά «η δικιά τους ζωή». 1960. Σε μια Ιαπωνία μεταπολεμική που προσπαθεί να κλείσει πληγές, όλος αυτός ο μόχθος δεν ήταν τίποτα, τουλάχιστον μπροστά στις απειλές που είχαν μέχρι τότε πάνω από τα κεφάλια τους. Η αγροτική ζωή, άλλωστε, εκείνη την εποχή ήταν το ίδιο σκληρή σε όλες τις χώρες του κόσμου.
Το ζευγάρι έχει δυο μικρά παιδιά που βοηθούν στις δουλειές, ο μεγάλος πάει και σχολείο [τον μεταφέρει η μητέρα του κάθε πρωί], τα μόνα πλασματάκια που δίνουν ζωή στο έρημο τοπίο.
Παρ’ όλο που ταινία είναι σιωπηλή, [δεν υπάρχει καθόλου διάλογος, μόνο οι φυσικοί ήχοι απ’ τις δραστηριότητες της οικογένειας και οι θόρυβοι απ’ το περιβάλλον], δεν σταματάει ούτε στιγμή να σε εθίζει σε μια υπνωτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί η ρουτίνα. Οι ίδιες δραστηριότητες σε διαφορετικές εποχές, διαδοχικά, κυκλικά, χωρίς τέλος. Ο Kaneto Shindo ήταν πολύ σπουδαίος σκηνοθέτης. Κινηματογραφεί τη θάλασσα, τον ουρανό, το βουνό, την καλύβα, την εναλλαγή των εποχών, τις σκιές του νερού στα πρόσωπα, με κάτι εκπληκτικά κάδρα καρτποσταλικά και δημιουργεί ενδιαφέρον χωρίς καθόλου δράση. Μόνο στο σπαρακτικό τέλος που χάνεται το ένα παιδάκι η ταινία παίρνει διαφορετική τροπή. Αρρωσταίνει και πεθαίνει. Έτσι ξαφνικά. Η οικογένεια αντιδράει στον χαμό με μια ψυχραιμία που σε εκπλήσσει. Ο πόνος είναι βουβός, κι η σκηνή που η μάνα κοιτάζει μόνη τη νύχτα τα πυροτεχνήματα στην απέναντι πλευρά είναι συγκλονιστική. Το ίδιο κι η σκηνή της κηδείας. Με τους γονείς να κουβαλάνε το φέρετρο και μόνο τους συμμαθητές του χαμένου μικρού στην πομπή. Σε διαλύει.
Όπως και το ξέσπασμα της μάνας πάνω στα φυτά [που ποτίζουν με «αίμα»] λίγο πριν το τέλος.
Η μουσική του Hayiash Hikaru είναι το ίδιο μελαγχολική και σε στοιχειώνει και μετά το τέλος της ταινίας. Θαυμάσια. Ένα μινιμαλιστικό θέμα που επαναλαμβάνεται συνεχώς και ντύνει υπέροχα τις εικόνες, με το φλάουτο να κυριαρχεί, όπως και στις δραματικές σκηνές που η ένταση κορυφώνεται. Πάλι με τη βοήθεια της μουσικής. Στην ουσία δεν ακούγονται παρά τρεις μελωδίες…
Μια σπουδαία ταινία. Απ’ τις καλύτερες που έχω δει. Σε μια εξαιρετική έκδοση της σειράς Masters Of The Cinema της Eureka! που μόλις κυκλοφόρησε. Απόκτημα…